آرشیو مرداد ماه 1397

3-10-مزاج مكان ومكان مزاجها

مكان هاي مختلف ، تاثيرات متفاوتي در مزاج انسان مي گذارد .مزاج مناطق كوهستاني، سرد و خشك است. مزاج مناطق بياباني، گرم و خشك است .مناطق كنار دريا كه كوه در جنوب آنها واقع مي باشد، سرد و تر مي باشد .[1] به طور كلي هر قدر جسم به مبداتوليد خود (مبدانور )نزديكتر باشد داراي حرارت بيشتر خواهد بود و اين حرارت از حركت به وجود مي آيد و مبدا وجود جسم "حركت"مي باشد كه علت العلل وجود كليه اشياءموجود است .حرارت، انبساط و گستردگي بوجود مي آورد ،در نتيجه هر قدر جسم به مبدأنزديك تر باشد گرمتر و منبسط تر خواهد بود و هر چه ازمبدأ دورتر مي شود از حركت آن كم شده ، به فشردگي نزديكتر مي گرددودر نتيجه خشك تر و شكننده تر هم مي شود . بنابراين هم قابل تجزيه و هم قابل تكثير ومتعدد شده و شكل آن نيز مختلف مي شود[2] . در انسان هم به همين صورت است به همان اندازه كه در معرض حرارت خورشيد با شد ويا در شهرمحل سكونت گرما زياد باشد و يا به بدن حرارت دهد گرم مزاج و هرقدر از حرارت دور قرار گيرد و يا محل سكونت سرماي زياد داشته باشد.شخص به سرد مزاجي بيشتر گرايش دارد.

خصوصيات آب و هواي خوب، براي مزاج آدمي و تاثيرات اقاليم مختلف بر روي هوا و تاثيرپذيري آب و هوا از شرايط جغرافيايي چون كوه و باد و دريا و حتي تأثير افلاك و ستارگان و تدابير هر يك از آنها همه در جاي خود بيان شده است.آدمي از زندگي در برخي اماكن مانند نواحي اطراف بركه ها ، بيشه ها و مزارع كلم وتره و سير و باغ هاي انجير و گردو به علت آميخته بودن هواي آنها به بخارات فاسد نهي مي شود .[3]

اگر مزاج محل زندگي گرم باشد ، عفونتها در آن مكان زياد است وبر عكس اگر محل زندگي، در كنار ساحل دريا باشد به علت رطوبت،عفونت نمي پذيرد[4]پس در هر مكاني با توجه به آب و هواي آن منطقه و مزاج خود شخص و با توجه به نوع  تغذيه مي توان مزاج را متعادل كرد.و اينكه رطوبت ،از عفونت جلوگيري مي كند و گرمي زياد،باعث بروزعفونت مي شود.

هر يك از مزاجها با توجه به طبيعت خود،جايگاهي در طبيعت دارد.قدما مى‏گفتند هريك از عناصر چهارگانه مكانى طبيعى داردكه در آنجا ساكن است. مكان طبيعى خاك در مركز است و مكان آب بر روى خاك و مكان هوا روى آب و مكان آتش در بالاى همه و محيط بر كره هواست و اگر جسمى را از مكان طبيعى خود خارج كنيم مثلا سنگى را به هوا پرتاب نمائيم مجدداً به كره خاك كه مكان طبيعى اوست برميگردد و در آنجا ساكن مى‏شود. عاملى كه باعث اين حركت مى‏شود عبارت از قوه‏اى است در ذات جسم و تا وقتى‏كه سنگ به مركز كره خاك نرفته اين قوه در او موجود است و ميل دارد سنگ را تا مركز كره زمين ببرد و همين ميل بحركت و رسيدن بمكان طبيعى است كه در او قوه سقوط ايجاد مى‏كند ولى در مركز زمين ديگر اين قوه موجود نيست زيرا آنجا مكان طبيعى اوست و ميل ندارد از آنجا بجاى ديگر حركت نمايد.[5]

3-11-ارتباط طبايع چهار گانه با حمام

همانطور كه گفته شد،مزاجها ي صفرا ،سودا ، خون وبلغم هر كدام داراي خاصيت سردي ،گرمي ،رطوبت وخشكي است .به اين ترتيب كه مزاج صفرا گرم و خشك است ،مزاج سودا سرد وخشك است ،مزاج خون گرم وتر است ومزاج بلغم سرد وتر است .

گرمابه هاي سنتي در قديم، اين چهار عنصر رادرون خود داشت ،همچنين طبيعت هاي مختلف براي مزاجهاي گوناگون در اين حمامها وجود داشت به طور كلي ارتباط وتناسب بين بدن انسان وگرما به هاي سنتي وقديمي وجود داشت .

به اين صورت كه حمامهاي قديم چهار قسمت تودر تو داشت ،قسمت اول رختكن با حالت سرد وخشك ، قسمت دوم محل دستشويي و نوره وحجامت وحوض آب سرد با حالت سرد وتر.قسمت سوم براي غسل وشستشو با خزينه آب گرم وحوضچه هايي براي نظافت وقسمت چهارم ،با حالت گرم وخشك (حمام سونا )براي عرق كردن وگرم شدن وبعضي معالجات پزشكي كه اين چهار حالت بر اساس چهار طبع ومزاج انسان بنا شده است .[6]

امام رضا عليه السلام در رساله ارزشمند خود رساله ذهبيه، تناسب بدن انسان باحمام ها را اين طور بيان ميكند :آگاه باش كه ساختارحمام شبيه ساختار  بدن انسان است .حمام، چهار خانه (چهار مرحله )دارد و مانند طبايع اربعه (طبيعت هاي چهار گانه )است .

منزلگاه نخست :سرد وخشك (جايي كه لباس را از تن بيرون مي آورند يا همان رختكن )منزلگاه دوم سرد و تر (مسير رفتن به جاي گرم وتر حمام ). منزلگاه سوم گرم وتر (مثل حمام وخزينه )منزلگاه چهارم گرم وخشك  (مثل تون حمام ) .[7]

اين نوع از حمام ها ميتوانند بدن انسان رابه تعادل ببرند .بيماري هاي بسياري  را درمان كننداز جمله بيماري افسردگي و دردهاي مفاصل و حتي بيماري آسم را مي توان درمان كرد به خصوص كساني كه بيماريشان از بلغم زياد باشد .امام زضا عليه السلام در اين رابطه مي فرمايند :"دواي بلغم حمام است ".[8]زيرا بلغم، از سردي ورطوبت زياد است وگرمي حمام ميتواند آن را متعادل كند .

ايشان در جاي ديگر به اين نكته حياتي توجه نموده و لزوم استحمام را خواه سرد وخواه گرم حكيمانه بيان ميكند. امام عليه السلام ،حمام گرم را براي نظافت وحمام سرد را بخاطر طراوت ونشاط، مقرر فرموده است .و رعايت فصول را نيز در اين دو استحمام، خاطر نشان ميكند آنجا كه ميفرمايد:

سود حمام سود بزرگيست . حمام در بدن انسان اعتدال بوجود مي آورد ،چرك ها را از بدن فرو ميريزد و اعصاب وعروق را گرم مي كند وبه اعضاي بدن نيرو مي بخشد و فضولات را از بين ميبرد و پوست بدن را از عفونت مي شويد .[9]

حمام به علت خاصيت گرمي و رطوبتي كه دارد،باعث نرم شدن رگهاي خوني مي شود، زيرا كه امروزه يكي از مشكلات سخت شدن عصب است و حمام رگهاي خوني را نرم مي كند . گرمي حمام ،خون را آب مي كند و چه بسا رسوبي كه روي ديواره رگ است آب مينمايد. همچنين باعث مي شود چربي و مواد زائد از بدن خارج شود ،در نتيجه خون آب مي شود و لخته ها كه آب شد خون به راحتي به اعضاي بزرگ بدن يعني  دست و پا مي رسد و باعث تقويت و ترميم آن مي شود .[10]بنابراين حمامي مي تواند مزاج را به حالت تعادل ببردوباعث سلامتي شود كه ساختمان آن بر اساس چهار مزاج گرم ،سرد،تروخشك بنا شده باشد . ودر غير اين صورت نمي تواند درمان كننده باشد.